اشاره: پروژه ی عدالت افغانستان، گزارش نسبتا خوبی درباره ی جنایات انجام شده در افغانستان در سال ۲۰۰۵ منتشر کرد. گرچه در این گزارش هیچ اشاره ای به جنایات حاد علیه بشریت در زمان شاهان دیکتاتور افغانستان نشده است، اما با این وجود، جزو معدود گزارش هایی ست که می توان به آن استناد کرد. این گزارش متاسفانه تاکنون در سطح وسیع در اختیار شهروندان افغانستان قرار نگرفته است. کابل پرس قسمت های مختلف این گزارش را برای یادآوری جنایات انجام شده در افغانستان به مرور نشر می کند.
۷٫۶ قتل عام در یکاولنگ از ۷ الی ۲۲ جنوری سال ۲۰۰۱
در ماه سپتامبر ۱۹۹۸ در ولسوالی یکا ولنگ بعد از اشغال آن توسط طالبان مبارزه ادامه یافت. حزب وحدت خلیلی و حرکت محسینی مشترکأ سریعأ منطقه یکولنگ را در آخر سال ۱۹۹۸ تصرف کردند و بامیان را در آپریل سال ۱۹۹۹ تصرف کردند. اگر چه آنها هردو ولسوالی را در ماه می همان سال بعد از جنگ شدید در بامیان از دست داد. در ۲۸ دسامبر ۲۰۰۰ نیروهای حزب وحدت و حرکت اسلامی دو باره یکولنگ را تصرف کردند.
در ۷ جنوری ۲۰۰۱ نیروهای طالبان پیشروی شان را از بامیان با یک تلاش و اقدام بخاطر تصرف دو باره ولسوالی آغاز کرد. بعد از جنگ در طالبان نیروهای تقویتی آورده بودند تا مرکز ولسوالی نیک که بدون سکنه زیاد بود پیشروی کردند و در اخیر روز ۸ جنوری به آنجا رسیدند.
قتل عام غیر نظامیان در یکولنگ در روز یکشنبه ۷ جنوری ۲۰۰۱ آغاز شد. اکثر قتل ها در ۸ جنوری صورت گرفت. نیروهای طالبان تا ۲۲ جنوری در محل باقی ماندند و قتل عام های زیادی را در محل انجام دادند. مجموع کشتار که در این دوران صورت گرفته بود حد اقل ۱۷۸ نفر که ۱۷۵ نفر شان غیر نظامی، سه نفر شان نظامی شناسای شده بودند. آمار دقیق افراد ایکه در دستگیری های دسته جمعی دستگیر و بعدآ به قتل رسیده بودند بخاطر نبود منبع قابل اعتبار غیر ممکن بود.
سلسله ساختار فرماندهی طالبان در یکاولنگ
در آن زمان ملا شهزاده قوماندان نیروهای ضربتی طالبان در یکولنگ و مسئوول عملیات نظامی طالبان در یکولنگ از ۶ جنوری الی ۱۱ جنوری بود. نیروهایش نیزدیک فرماندهی اش قرار داشتند. بعد از تصرف یکولنگ نیروهایش در شفا خانه، تعمیر ولسوالی کهنه، دفتر UNOCHA، مکتب دخترانه که تمام این ساحات ۲۵۰ متر از مرکزیت فرماندهی شان در کتابخانه آقای عرفانی یکولنگی فاصله داشتند. قرارگاه های موقت در جوار هم قرار داشتند زیرا بخاطر عملیات تلاشی در حقیقت گروپ های تلاشی اسیران را گرفته قبل از تیر باران در مقر فرماندهی شان می آوردند که اکثر این اسیران مردم غیر نظامی بودند. دو قوماندان ارشد طالبان گزارش داده است که یکولنگ را دو مرتبه در جریان عملیات نظامی دیده است. به دلیل نقش ایشا ن به حیث قوماندان نظامی فاضل حتمی در پلان و رهبری عملیات شامل قضیه میباشد.
بر علاوه این مطالب قوماندانان ذیل طالبان عضو سلسله مراتب طالبان بودند
در آن زمان ملا عبدالستار قوماندان عمومی طالبان در ساحه هزاره جات بود و یکولنگ یک قسمت بروز واقعه جنگ در دسامبر ۲۰۰۰ بود. او در مرکز نیک در جریان قتل عام حضور داشت. نقش عبدالستار در جریان قتل عام ها به نظر میرسید که معاون اول و ملا شهزاده تطبیق کننده این قتل عام ها بوده.
ملا عبدالغفار از قندهار- پشتون طالب و در منطقه شناخته نشده بود ولی به حیث قوماندان پیاده در جریان جنگ حضور داشت. وی در دره علی علیا در ۸ ماه جنوری عملیات تلاشی را سر پرستی کرد.
در جریان عملیات، طالبان در کابل مستنطقین را آگاه نمودند که ملا احمد الله نقش هماهنگی همزمان با عملیات سیغان، کهمرد و یکولنگ را داشته است.
قبل از ۷ جنوری واحد های نظامی طالبان توقع رسیدن به یکولنگ را داشتند. اگر چه عملا تا سه شنبه و چهار شنبه به یکولنگ نرفته بودند و زمانیکه قتل عام ها به پایان رسید او بطور واضح قوماندان ارشد و مسئوول فرمان از آغاز عملیات بود.
قوماندان محلی بنام منگل نیز در قتل عام ها شرکت داشت. او گرفتاری ها را بطور دسته جمعی و انفرادی سر پرستی می کرد که باعث ازدیاد قربانیان در نیک بخاطر گروپ های کشتار گر بیشتر گردیده بود تلاشی خانه بخانه را که منگل سر پرستی میکرد تلاشی بود که قتل عام ها در محل کشتار صورت میگرفت. در جریان تلاشی طالبان در دره علی حد اقل ۱۱ را نفر به قتل رسا نید ند و سه واقعه منفردانه نیز صورت گرفته بود. تمام این کشتار در محدوده ای یک کیلومتری دفتر ساحوی CCA صورت گرفته است.
شواهد نشان میدهد که نیروهای خارجی با طالبان در حملات ضربتی و قتل عام ها نقش برجسته را ایفا کرده اند. نیروهای خارجی بطور مخلوط با نیروهای طالبان عملیات را اجرا کردند که شاهدان پشتون های قندهاری را شناسایی کرده اند. اگر چه نیروهای خارجی عامل اصلی کشتار نبودند. نجات یافته گان گروپ قاتلین را بطور عموم شناسایی کردند که آنها پشتون های افغان بودند که بیشتر به قتل عام مبادرت میورزیدند. طالبان از ملیشه های خارجی در قتل ها، اسیر گرفتن مردم از قریه جات، و محل باز رسی اسیران استفاده میکردند. ولی آنها افغان های پشتون را برای کشتن می گماشتند.
تحلیل مبنی بر دو منابع شهادت: (۱) استشهاد توسط سه گروپ از کمیسیون تحقیق در یکولنگ و (۲) در جریان ملاقات در محل شهادت جمع آوری شد. شهادتهای انفرادی نیز از روی لیست قربانیان که از NGO ها که ۱۷۸ نفر قربانی را به طور انفرادی مشخص نموده است. این گزارش به تفصیل توضیح میدهد که حادثات مشخص انجام قتل عام را در یکولنگ به هم شباهت داشته که بطور مشخص چهار نقطه کلیدی مشخص میسازد که گروپ قاتلین طالبان تعداد زیاد مردم را در مرکز ولسوالی جمع آوری کرده و بطور دسته جمعی تیر باران کردند.
نیروهای طالبان مردم را به چهار طریق به قتل رساندند:
أ. گرفتاریهای دسته جمعی توسط گروپ قاتلین طالبان که از محل گرفتاری شان برده و در محل دیگر کشتند.
ب. قتل کنار راه ها، که یک تعداد قلیل مردم گرفتار شدند و یا توقف داده شدند و بعد در همان محل که گرفتار و توقف داده شده بودند به قتل رساندند.
ت. کشتار در جریان تلاشی ها، که عمومآ بطور انفرادی در خانه هایشان گرفتار شده و عجالتآ بقتل رسیدند.
ث. کشتار های قصدی جایکه بطور انفرادی شناسای شده بود که افراد نظامی و یا افراد نظامی زخمی بودند به قتل رساندند.
کشتار و گرفتاری های دسته جمعی
اکثریت قربانیان انتخاب شدند و بطور دسته جمعی کشته شدند. بطور عموم تعداد گرفتاری های دسته جمعی نمایانگر ۱۲۷ نفر قربانی اند که ۹۸ نفر آن از لیست کشته شده گان شناسای گردیده اند.
أ. ۱٫ گرفتاریها دسته جمعی در دره علی
طالبان به تعداد ۵۰ نفر را از دره علی توسط گروپ جلاد شان گرفتار کرده و در قلای محمد حسن خان در حدود ۱۷۰۰ نفر را در ۸ جنوری جمع آوری کردند. نیروهای طالبان آنها را در خانه هایشان در دره علی بین ۱۰۰۰ الی ۱۵۰۰ نفر در یک روز گرفتار کردند. نیروهای طالبان این افراد را در مرکز عملیاتی شان در مقر موسسه آکسفام برده و قبل از کشتن آنها را در محل نزدیک محل کشتار ببرند نگهداری کردند. اظهارات شاهد عینی شامل مردهای بودند که در دره علی گرفتار شده بودند لکن در محل نگهداری مورد عفو قرار گرفتند. یک مرد آشکارا از دست دسته قاتلین نجات یافت. این عملیات توسط قوماندان عملیاتی طالبان سرپرستی میشد.
أ. ۲٫ گرفتاری مردان در مندیک
در ۸ جنوری ساعت هشت نیم دسته قاتلان طالبان ۱۱ نفر را از مندیک گرفتار کرده و در قلعه حسن خان به قتل رساندند. طالبان این افراد در همین روز از نزدیک قریه مندیک گرفتار کرده بودند. یک نفر از این افراد از دست دسته قاتلان نجات یافت. این عملیات توسط قوماندان عملیاتی طالبان سرپرستی میشد.
أ. ۳٫ گرفتاری مردان از قریه کته خانه از سالون نماز
طالبان ۲۲ نفر را در کته توسط همین دسته قاتلین به قتل رساند. زمانیکه آنها در قریه رسیدند در ساعت هشت نیم ۸ ماه جنوری بود. آنها مردم را از داخل سالون نماز قریه کته خانه جاییکه مردم در آنجا در ساعت هشت نیم روز هشتم جنوری پناه برده بودند و طالبان آنها را در شب گرفتار کردند. این عملیات توسط قوماندان عملیاتی طالبان سرپرستی میشد. دسته قاتلین توسط ۸ نفر پشتون ها اداره میشد و یک نفر از قریه کته خانه ازاین دسته نجات یافته بود.
أ. ۴٫ گرفتاری مردان که در خانه احمد ارباب در کته خانه تجمع کرده میخواستند که تسلیم شوند
طالبان تقریبآ ۱۰ نفر از تعداد ریش سفیدان که کوشش داشتند به مراجع طالبان تسلیم شوند به قتل رساندند. آنها از خانه احمد ارباب شخص با نفوذ منطقه بیرون شدند، زمانیکه طالبان آنها را در ساعت هشت نیم ۸ جنوری گرفتار کردند آنها را در عقب موسسه آکسفام در همان روز در ساعت ۱۱ بجه بقتل رساندند. طالبان این افراد را در قرارگاهشان در موسسه آکسفام نگهداری کردند. شاهدان عینی به شمول کسانیکه در آن محل مورد بخشش قرار گرفته بودند یکجا بودند. این عملیات توسط قوماندان عملیاتی طالبان سرپرستی میشد. شاهدان عینی خاطر نشان ساختند که طالبان خارجی در نگهداری اسیران شرکت داشتند.
أ. ۵٫ گرفتاری ریش سفیدان قریه بید مشکین که طرف مرکز نیک بخاطر تسلیمی می آمدند
طالبان تقریبآ در حدود ۱۳ نفر از ریش سفیدان که مانند قریه کته خانه به مرکز ولسوالی بخاطر بیعت و همبستگی شان با مقامات طالبان آمده بودند بقتل رساندند. طالبان آنها را در مقر موسسه آکسفام نگهداری کردند و بعد در ساعت یازده و نیم روز ۸ جنوری توسط دسته قاتلان مربوط به طالبان به قتل رسیدند. این عملیات توسط قوماندان عملیاتی طالبان سرپرستی میشد.
أ. ۶٫ گرفتار مردم بید مشکین در جریان تلاشی خانه بخانه
طالبان افرادی را که در جریان تلاشی خانه بخانه در قریه بید مشکین در ساعت نه و نیم روز ۸ جنوری گرفتار کرده بودند بقتل رساندند. چنین به نظر میرسد که قربانیان این گرفتاری ها توسط دسته قاتلین در موسسه آکسفام به قتل رساند اند. لکن هیچ معلومات مشخص از اداره این عملیات موجود نیست.
أ. ۷٫ قتل عام دو سرکه قرغان
طالبان سه نفر را از بید مشکین بودند در نزدیک سرک قرغان به قتل رساندند. بخش جستجوی طالبان این سه نفر را در بید مشکین در ظهر روز هشتم جنوری محاصره کرده در ساعت پنج و سی دقیقه به قتل رساندند. تیر باران این سه نفر بفرمان قوماندان ستار الدین و توسط افراد مسلح پشتون افغان اجرا گردیده است ولی کدام معلومات بیشتر در این زمینه موجود نیست. اظهارات از سه نفر که از قتل نجات یافته اند گرفته شده است.
أ. ۸٫ تلاشی های قریه های آخندان، کته خانه و کشکک
طالبان تعداد نا معلوم از مردان که در قریه آخندان، کته خانه و کشکک در جریان تلاشی های متداوم در ۸ جنوری جمع کرده بودند کشتند. هیچ گزارش جامعی از این عملیات وجود ندارد اما به نظر میرسد که قربانیان توسط دسته تیر باران در آکسفام به قتل رسیدند.
کشتارهای کنار جاده
گزارشات عمومی درباره کشتارهای کنار جاده اشاره به ۱۸ قربانی دارد که ۱۷ تن از آنها به طور واضح از لیستهای فراهم شده متضررین قابل شناسایی بودند.
ب. (۱) قوای طالبان سه دکاندار بهسودی را ساعت ۱۱ قبل ازظهر ۸ جنوری فورآ در نزدیکی مرکز قالین بافی که توسط یک سازمان غیر دولتی افغانی اداره می شد و مرکز همکاری افغانستان (CCA) در دره علی به قتل رساندند. این کشتار در بخشی که توسط قوماندان منگل کنترل می شد، اتفاق افتاد.
ب. (۲) در ساعت ۱۰ بجه ۸ جنوری طالبان نه نفر را در مندیک به قتل رساند که پنج تن آنان را همراه این نه نفر گرفتار کرده بودند از آنها جدا کردند و مجبور کردند که حادثه قتل را از نزدیک مشاهده کنند. یک قوماندان قندهاری قتل را که توسط پنج نفر افغان پشتون اجرا میشد دستور داد و سر پرستی کرد.
ب.(۳) در ۱۱ بجه ۸ جنوری یک گزمه مختلط از طالبهای داخلی و خارجی دو چوپان را در کوتل سرخک ایستاد کرده و به قتل رساند. یک نفر از تیر باران نجات یافت و دیگری بخاطر بزرگی سن مورد عفو قرار گرفت.
(۴) طالبان کوهی عملیات تلاشی را از ۸ جنوری از ۱۱ بجه الی سه بجه بعد از ظهر در دره علی تحت سر پرستی قوماندان منگل سه نفر ره گذر و یک مرد محلی را در منطقه پای تپه سر بلاق ایستاد کرده و به قتل رساندند.
کشتار در جریان تلاشی ها
ت.(۱) هفت حادثه مشخص شده است. نیروهای تلاشی مردم را بدون رجوع به مقام سلسله مراتب و نظامی شان و بعض اوقات بدون واضح کردن دلیل بر جدا کردن قربانیان را به قتل میرساندند. طالبان شکنجه و لت و کوب را با قتل مدغم کرده بود. یکی را تا دم مرگ لت و کوب میکرد و دیگر را زنده در میداد. طالبان خارجی در یک عملیات تلاشی حد اقل یک نفر کفش دوز را که سید رسول نام داشت به قتل رساند.
قتل عمدی و یا قصدی
ث.(۱) طالبان استاد فکور قوماندان نیروهای جبهه متحد را با بادیگارد هایش در ۶ یا ۷ جنوری اسیر گرفتند. آنها وی را قبل از به قتل رساندند بسته کرده مورد شکنجه قرار دادند.
ث. (۲) طالبان تحت امر ملا عبدالستار دگروال حیات الله را گرفتار کرد و در ۲۲ جنوری وی را در دفتر UNOCHA به قتل رساند.