خبرگزاری بست باستان
۱۴ ثور
تیمور آهنگر- بامیان
رشد صنعت قالین درهزاره جات
تحولات سیاسی اجتماعی سه دههء گذشته بالای بسیاری از صنایع دستی زنان افغانستان تأثیر منفی گذاشته و شماری از این صنایع را بارکود مواجه ساخته اما قالین، این صنعت دستی زنان دررنگها، نقش ها و طرح های جذاب و دیدنی بازار خویش را برای تاجران داخلی و بین المللی گرمتر از گذشته حفظ کرده است.
قالین افغانستان که همواره متاع خوبی برای تاجران و جهانگردان، تحفهء قیمتی برای سلاطین و امپراطوران و زینت قصر شاهان وامیران به حساب می آمد؛ امروز نیز گرانبها ترین صنعت دستی زنان این سرزمین می باشد که باسابقه بیش از دو هزارسالهء خویش همیشه ازاعتبار بین المللی برخورداربوده است.
سالهای پیش ازجنگ، قالین یکی ازصنایع دستی مردم ترکمن وازبیک درولایت های شمالی افغانستان بود و قالین بافی جزء فرهنگ وهنرترک تباران شمال کشور به حساب می آمد؛ سالیان مدید آنان این صنعت گرانبهارا در رنگها، دیزانها و سایزهای مختلف وارد بازار جهانی نموده و بنام خود ثبت می کردند.
این صنعت ازهمان سالهای پیش دربعضی مناطق هزاره جات درکنار گلم بافی، برگ بافی، سوزن دوزی و نمد مالی، جسته و گریخته بطور پراکنده نیز رواج داشت، ولی همگانی نبود، تنها بعضی از خانواده ها جهت استفاده خانواده های سرمایه دار و متمول ، قالین می بافتند.
با تسلط حکومت طالبان درافغانستان، تحریم های اقتصادی و کوچ دادنهای اجباری ، شمار زیادی از خانواده ها آواره شده و به شهرهای کویته، لاهور و پشاور پاکستان مهاجرشده بودند که برخی از آنان جز”المک” زدن قالین، دیگرراهی برای امرار معاش نداشتند.
پس ازسقوط حکومت طالبان وبازگشت آوارگان به داخل کشور، ده ها شرکت قالین بافی درسراسر مناطق مرکزی هزاره جات آغاز به فعالیت نمودند، دراین رویکرد جدید، یکبار دیگر هزاره ها این صنعت تاریخی را در بازار جهانی بنام خود ثبت کردند .
پیش ازاین تحولات، قالین بافی جزء صنعت دستی زنان محسوب می شد اما پس از رویکرد جدید پسران و مردان خانواده نیز به قالین بافی روی آوردند طوری که بعضی پسران، درس و مشق مکتب را قربانی شانه وچنگگ قالین بافی نمودند.
فایزه امینی که متعلم صنف ۱۱ لیسه نسوان وحدت می باشد دراوقات فراغتش قالین می بافد، وی می گوید: “درفصل زمستان که مکاتب تعطیل است روزانه ۴۰ تا۴۵ لا، قالین می بافم، اما با شروع مکاتب همراه با درس خواندن مجبورم روزانه ۱۵ تا ۲۰ لا، قالین ببافم.”
نادرازولسوالی حصه اول بهسود ولایت میدان وردک که محصل صنف سوم دانشکده فارمسی در دانشگاه کابل است ، می گوید:” تمام مصارف دانشگاهم را ازقالین بافی بدست می آورم، درفصل زمستان ازملا آذان تا ۱۲ شب قالین می بافم.”
نبی صفری رییس شرکت قالین بافی زینت می گوید درمناطق مرکزی افغانستان کاراطفال و جوانان براساس عواید قالین بافی سنجیده می شود.
وی که جهت بافت یک مترقالین صادراتی به قالین بافان از۲۴۰۰ تا۳۲۰۰ افغانی مزد می دهد ، می گوید، حدود ۴۵% قالین هایی که ازافغانستان صادرمی شود دست بافت زنان و اطفال هزاره جات است.
آقای صفری می گوید، یک متر قالین بافت هزاره جات باتوجه به کیفیت ومرغوبیت آن از۱۲۰ تا ۱۰۰۰ دالر به فروش می رسد .
وی می افزاید که سال گذشته یک تخته قالین ۲۴ متره هزاره بافت را در داخل افغانستان به ۶۰۰۰۰ دالرامریکای فروخته است.
اما محرم علی که ۱۳ سال عمر دارد ودرغرب سلسله قله های همیشه پربرف بابا درکوه بیرون زندگی می کند، بخاطرقالین بافی از درس خواندن و مکتب رفتن محروم شده است .
او می گوید: ” قالین بافی یک کارسخت است، ۴ سال می شود که از صبح تا نا وقت های شب قالین می بافم، وقتی برای بازی و تفریح ندارم. ”
با وجودی که قالین بافی یک کارطاقت فرسا و مشکل است، ولی خانواده ها عواید خوبی از تولید آن کمایی می کنند، عواید قالین بافی سبب شده است که بسیاری از مردم مناطق مرکزی افغانستان قالین ببافند.
محمد هادی فرزام، رییس انجمن تولیدی وصادراتی قالین کابل می گوید، درسراسرهزاره جات نزدیک به یک میلیون تن بنحوی مصروف کارقالین هستند یا قالین می بافند و یا تجارت و پروسس آن رامی کنند و سالانه حدود هشتصدوپنجاه هزارمترمربع قالین ازهزاره جات به شکلهای مختلف به بازارهای کشورهای اروپایی وامریکایی صادرمی شود.
بنا به گفته های آقای فرزام، درهزاره جات چهار دسته قالین به نام های ابریشمی، قزاق، چوبرنگ وسنتی (گپه) بافته می شود که هرکدام آنها دارای انواع زیاد می باشند.
وی افزود، درنمایشگاه قالین ۲۰۰۸ شهر هانوفرآلمان قالین مدرن بامیان درمیان ۸۰ کشورجهان ازنظر مرغوبیت ، طرح، دیزاین و رنگ آمیزی مقام اول را گرفت و درهمین سال درایالت متحده امریکا نیز یک تخته قالین ابریشمی توسط شرکت تولیدی فرش آریانا نزدیک به یک میلیون دالر به فروش رسیده است.
به گفتهء رییس انجمن تولیدی وصادراتی قالین کابل، چنانچه قالین افغانی بعد ازبافت درداخل افغانستان پروسس وشست گرددو ازافغانستان بنام افغانستان صادرشود عواید آن دوچند می گردد، یعنی حدود ۵۰۰ میلیون دالر سالانه نصیب افغانستان می شود.
آقای فرزام می افزاید، درسطح افغانستان سالانه بیش از دومیلیون مترمربع قالین تولید می گرددکه هشتصد و پنجاه هزار متر مربع آن درهزاره جات بافته می شود، چون دولت افغانستان ازصنعت قالین حمایت نمی کند ۹۵% آن به نام قالین پاکستانی وارد بازارجهانی می گردد.
به گفته آقای فرزام، سالانه حدود ۳۰ میلیون دالر ازقالینی که درهزاره جات بافت می شود به دلیل عدم حمایت دولت افغانستان، به جیب پاکستان می رود.
عبدالوهاب عبادی رییس اتحادیه قالین بافان ولایت بامیان به این باوراست، چنانچه در ولایت بامیان پارک های صنعتی وجود داشته باشد، دولت از قالین بافان و شرکت های قالین بافی حمایت کند، تولید قالین بیشتر می شود.
وی می گوید، عدم حمایت دولت از صنعت قالین سبب شده است که بیشترین عواید قالینی که در ولایت بامیان بافته می شود نصیب دولت پاکستان گردد.
این درحالیست که درماه مارچ ۲۰۱۱ بی بی سی گزارش داده بود که درسالهای آرامش که قالین مستقیمأ از افغانستان صادرمی شد، سالانه حدود ۴۳۰ میلیون دالرعاید افغانستان می گردید اما این عاید فعلأ به ۵۰ میلیون دالر کاهش یافته است.
قرار تحقیقات که انجام شده، اگر قالین افغانی درداخل افغانستان پروسس شود وصادرات آن ازافغانستان صورت گیرد سالانه بیش از۳۵۰ میلیون دالر سود خالص پولی تنها عاید دولت افغانستان خواهد شد.