سمبل هویت فرهنگی هزاره ها

جعفر رضایی

امروز اغلب مردم جهان هنگام تماشای یک فیلم و یا نگاه یک کارتون با دیدن عقاب bald eagle ذهن شان بسوی ایالات متحده امریکا کشانده میشود. زیرا، عقاب نماد امریکاست. آنگونه که اژدها سمبل چین است، شیر سمبل بریتانیا و “اسب افسانه ای تک خشاخ” Unicornسمبل فرانسه.

سالها پیش سوالی در ذهنم خلق شد که سمبل هزاره ها چیست. پیش زمینه این سوال به هیچ رو مقایسه مبالغه آمیز و کودکانه جامعه هزاره با جوامع فرانسه و بریتانیا نبود. چگونه میتوان مردمی را که تازه چند صباحی است که دست طالبان از گلویشان دور شده با شهروندان سرزمینهای آرام، مرفه و متمدن مقایسه نمود؟ هزاره ها تاهنوز تا آنجا عقب مانده و اسیر در چاه نادانی خودی و ستم بیرونی اند که از آن میان افرادی نیز ره به روشنایی نبرده اند، چه رسد به آنکه صاحب جریانات فکری و روشن باشند. البته در این میان تلاشها و تکاپوی جوانانی که میخواهند بندهای سنتهای تاریخی را بشکنند کمی جای امیدواری و مایه مسرت است. بهرحال، انگیزه اصلی این سوال بیشتر دلایل فرهنگی و هویتی داشت. جانمایه اصلی پرسش این بود که چگونه میتوان هویت هزاره ها را به تصویر کشید. خیلی ها بتهای ویران شده بامیان را سمبل هزاره ها میدانند. به باور من بتهای بامیان حداقل به دو دلیل نمیتواند سمبل منحصر بفرد هزاره ها باشند. اول، بودا یک چهره مطرح تاریخی- مذهبی در کشورهای متعدد جهان است و نمیتواند سمبل یک قوم خاص باشد. دوم، خرافات شیعی و خشونت اسلامی هرگز مجال آنرا نخواهد داد تا بتهای بامیان بتوانند به سمبل عام و مطرح تبدیل شوند. تازه بودیزم هم آنقدر که ما در مدح آن میشنویم نیست. تا همین حالا جنگ بودیسم و هندویسم جان هزاران نفر را در سریلانکا گرفته است، و روزگاری راهبان بودایی نیز در جاپان و لائوس، بسان مولوی های دیوبندی، انتحاری تربیت مینمودند.

طرحی که بعنوان سمبل فرهنگی هزاره ها پیشنهاد میشود برگرفته از دست دوزی زنان هزاره است. دیجیتال سازی این طرح چهار روز طول کشیده است و در این مدت من سعی زیاد نمودم تا عین دست دوزی را بازآفرینی نمایم. هنگام مرورهای مکرر این طرح متوجه شدم که تمام خطوط( بخیه ها) به شکل عجیبی در موازات با همدیگر قرار دارند. شاید بعضی ها این طرح را جدی نپندارند، ولی واقعیت آنستکه این طرح تا حد زیادی در خور توجه و مطالعه است. همین دست دوزی، ظاهرا ساده ای، زنان هزاره نشان میدهد که این مردم گذشته ای دیگری داشته اند. تناسب، موازات، سنگینی، زیبایی و دقت هند سی این دست دوزی شایسته مطالعه و محاسبه جدی است. حالا که این طرح برای اولین بار دیجیتالی میشود و به محراق توجه قرار میگیرد، میتواند موارد کابرد بسیار وسیع داشته باشد. این طرح(با ترکیب های مختلف) میتواند برای دیزاین وبسایت، تزیین پوسترها، استفاده برای روی جلد مجله و کتاب، طرح پیش تی شرت، کاشی کاری و حتا طرح های تزینی ساختمان ها، هم به شکل تزیین روی پنجره و دروازه، وهم به عنوان تزیین حواشی منازل و اماکن عمومی بکار گرفته شود. این طرح میتواند چیزی همطراز یکی از طرح های اسلامی باشد. این طرح علاوه بر زیبایی و سنگینی کم نظیر، نشان منحصر بفرد از خلاقیت و هنر هزاره ها است. و حالا باید دید که هزاره ها در شناخت، قدردانی و احیای هویت فرهنگی شان تا چد حد دانسته و جسورانه عمل میکنند.

به باور نگارنده این طرح به تنهایی میتواند بعنوان سمبل هویت فرهنگی- هنری هزاره ها به کار گرفته شود. رنگهای بکار رفته در این طرح معنا و بار معنوی کاملا امروزی نیز دارد.

سبز: نشانه ای از حفاظت از محیط زیست و سرسبزی و شادابی زمین.

سرخ: تا هنوز، نمادی از آزادی طلبی و جنبشهای مردم گرایانه و طرفدار برابری طبیعی.

زرد: نمادی از هویت بزرگترین گروه نژادی جهان امروز که هزاره ها شاخه کوچکی از آن است.

این دو طرح حیثیت قالب و سنگپایه را دارند. با کپی و چیدن این دو میتوان ده ها طرح و دیزاین آفرید.

استفاده از نسخه دیجیتالی این طرح آزاد و رایگان است. دو تصویر ذیل سی در صد از تصاویر بالا بزرگتر هستند. کسانی که علاقه مند سایز بسیار بزرگ این طرح هستند میتوانند با نگارنده تماس بگیرند و یا خود آنرا بازآفرینی نمایند.

از این تصویر در بازآفرینی استفاده شده است. این عکس از یک وبسایت اروپایی که روی هنر دستی افغانستان و منجمله هزاره ها تحقیق میکند، برداشته شده. I googled Hazara Embroidery

در آینده ترکیب های مختلفی از طرح بالا تزیین و در خدمت بینندگان قرار خواهد گرفت.

منبع: کابل پرس