شکل گیری فرهنگ

نویسنده: ظاهر دقیق
شهر چیست! نخستین شهرها؟!
قسمت هفتم
ما در مکالمات روزمره، کلمه «شهر» را بطور آگانه و یا غیرآگانه چندین بار بر سر زبانها میآ وریم؛ من از شهر آمدم؛ من به شهر رفته بودم؛ در شهر چه گپها است؟ آیا گاهی ما در مورد آن تفکر نموده ایم که شهر چیست؟ پاسخ به این سوال و سوالات دیگر که از آنها در زیر یاد آوری میگردد، از موضوعات مورد بحث این بخش است که به عقیده من بی نهایت جالب است! چه زمانی اولین شهرها بوجود آمد که در آن انسانها بودوباش داشتند؟ شهر «اریحا» فلسطین از جمله نخستین و باستانی ترین شهرهای دنیا؛ معمای افسرده و دلخراش «عیسی ناوین» در مورد شهر «اریحا».
۱-شهر چیست؟
«شهر»- یک مکان برگزیده شده است، محلیکه بازار بخاطر تبادله کالاها وجود دارد. یا بعباره دیگر «شهر» یک محل محصور شده است و در ان مکان وجود دارد که از آن جهت تبادله محصولات استفاده میگردد.

«شهر از قریه باساس دوشواهد تفریق می گردد: ۱- موجودیت هسته سازمان یافته اجتماعی که تمام ستروکتور اجتماع را در ا طراف خویش متحد میسازد. ۲ – گرایشات دیگر شهر از قریه : محو و متضرر شدن روابطات وحدت انسان با طبیعت؛ محو، و تغیر شرایط طبیعی اقامتگاه به شرایط مصنوعی که حکمرانی و تسلط انسان را تقویت می بخشید و زمینه استقلالیت کامل انسان را فراهم می سازد» (اثر ل. میم فورد- «کره خاکی، خانه ما») صفحات (۱۶۸-۱۶۹)

«هر ساختمان خدمات اجتماعی، خود ویژه فورم جدید شهری است. دیوار، تاکوی محکم، گالری طاقدار، راههای مستحکم، ذخایر آب، مجرای آب و کانالیزاسیون باعث تضعیف نفوذ طبیعت و افزایش حکمرانی انسان گردید» (اثر ل. میم فورد- «کره خاکی، خانه ما») همان صفحه-۱۶۹

از جمله پرسشهای مهم و اساسی که تاریخدانان و باستان شناسان در برابر شان قرار داده بودند، این پرشسها بود: زمانیکه انسانها درک نمودند و فهمیدند، چه چیز به نفع آنها است؟ کدام شرایط و تسهیلات مساعد و بهتر بخاطرامرار حیات در شهر وجود دارد؟

پاسخ شان اینها بود:

– اول: زیر پوشش دیوار های سنگی قرار می گیرفتند.
دوم. از شر دشمنان درامان بودند.

اما بطور کلی می توان به این سوالات چنین پاسخ ارایه نمود:

این واقعه زمانی اتفاق افتاد، وقتیکه انسانها از افزار سنگی به افزار فلزی گزار نمودند. از یک جهت افزارهای جدید برای آنها امکان میداد که محصولات جدید را بدست آورند که نه تنها خود و خانواده شانرا تغذیه نمایند، بلکه به اضافه تولید نیز میپرداختند و از آن جهت رفع سایرضروریات شان در بدل کالا، ظروف، خنجر و یا ماده گاو استفاده میکردند؛ اما بمحضیکه امکانات تولید اضافی به مقصد مایحتاج خود کفایی بوجود آمد، هوشیاران دیگری در صحنه بر آمدند که فکر میکردند: برای چه زحمت کشید؟ در صورتیکه او را میتوان از همسایه ها ربود. چنین هوشیاران بنام «نظامیان» مسمی اند. نظامیان در همه اوقات همه خلقها به بسیار زیرکی زحمت و مزد زحمتکشان و کارگران را میربودند و همچنان این نظامیان به نظامیان اهریمن اجازه نمیدادند که چنین عمل را انجام دهند. شمار نظامیان مرحله به مرحله افزایش یافت و این افزایش نظامیان مفید بود.

چگونه از خانه های پراگنده و روستاها که از چندین خانه بنا گردیده بود، از شر، دزدان و باندیتها به دفاع پرداخت؟

بهمین جهت، انسانها متعهد گردیدند که از حیثیت خویش مشترکاً دفاع نمایند و به ساختن دیوارها در چار اطراف محوطه منازل شان را آغاز کردند و در داخل این دیوارها مرحله به مرحله صنعتگران، تجاران، کاهنان یعنی مردمانیکه با کارهای زراعتی رابطه نداشتند، مسکن گزین شدند. واضحآ، درشهر رهبر قبیله و یا چند قبیله نیز زندگی داشتند. بدین گونه اولین شهر ها ایجاد گردیدند.

پس در کدام محل و چه زمانی این واقعه صورت گیرفت؟

۲- برای عده کثیری جالب است! چه زمانی، اولین شهرها بوجود آمد که در آن انسانها بودو باش داشتند؟
یکی از نخستین و باستانی ترین شهرهای مشهور دنیا «اریحا» در فلسطین است که ۷۰۰۰ هفت هزار قبل از میلاد بوجودآمد و شش هزار سال قبل خط بوجود آمد، در آغاز بشکل پیکتوگرافی، جائیکه هر علامت معنی و مفهومی را میداد. بعدآ هیروگلیف، خط میخی، هجا (روش خوش نویسی) و الفبا بوجود آمد.
قبلآ، همه درین خیال بودند که اولین شهرها درمصر باستان، بین النهرین و یا در پایین دجله و فرات وجود داشته است. چون در آنجا، دولتهای عظیم باستان به سرعت شگوفان گردیده است؛ اما بسیار وقت طولانی بود که علما چنین سوال را در برابر شان مطرح کرده بودند. چرا ما دفعتآ در مصر باستان و یا در بین النهرین، با تمدن بسیار پیشرفته بر میخوریم؟ حتی در اولین لایههای حفاریهای مصری و سومری خانه ها و معابد عظیم و ظروف پخته شده (سوزانده شده) و متنوع کشف گردیده است. پس مصریها و سومریها این همه را از کجا آموخته بودند؟

دفعتآ به این سوال، پاسخ وجود نداشت. علما به تحقیقات اولین مساکن بزرگ (نه دهکدههای شکارچیان، نه منازل معمولی قبایل) بلکه آن مساکن که بعد ها از آنها شهرها رشد کرده، پرداختند.
ده هزار سال قبل آخرین توته یخبندان باز نشست نمود و جهان مبدل به چنان چیزی گردید که تقریبآ جهان امروز است.
واقعآ، صحرا ی ساخارا و بین النهرین نسبت به امروزبسیار مرطوب و حاصلخیز بود. فراعنه نخست ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد، یعنی پنج هزار سال قبل در حکمرانی مصر آغاز نمود. چنین فرضیه وجود دارد که مصریها- بقایای ساکنان صحرای «ساخارا» کشور بارور و حاصلخیز است که در آن فیلها و hippos رانده میشدند، جاییکه مساکن زیاد عصر سنگی و اثرات آن در صحرای بی آب باقی مانده است.

اما جهان شرق نزدیک کوچک است، اگر بسیار مشتاقانه سعی و تلاش صورت گیرد، میتوان چهل سال در صحرا ی «سینا» آواره گی و سر گردانی کشید. قسمیکه پیروان حضرت موسی(ع) فلسطین را دنبال نمود. در حقیقت، ایدهها، کالاها، انسانها و شایعات این جهان از» نیل» تا «بسفر» را در فاصله ای چند روز طی مینماید. اگر در یک محل شهر آباد شده باشد، میتوان انتظار داشت که این نمونه و مثال از طرف همسایه ها تقلید و یا انتخاب شود. در واقع، در قدیم برای اولین بار در لست مندرج، شهرهای چندین مناطق قرار داشت که آنها در «وادی سند» یعنی «هند» واقع گردیده بود که انگلیسها آنهارا در قرن XIX کشف نمودند. این شهرها توسط نظامیان آریاییها در اوسط هزاره دوم قبل از میلاد که بطرف «هند» در عزیمت و پیشروی بودند، تصرف و انهدام کردند؛ اما به نظر میرسد که این شهرها در طی چندین صد سال قبل الی تهاجم آریاییها عمران شده باشد.

۳- معمای افسرده و دلخراش «عیسی ناوین» در مورد شهر «اریحا»!
آیا اولین شهر نزدیک به «بهرالنهرین» و «مصر» بود؟ طالع و بخت مدت طولانی باستان شناسان را یاری نمی رساند. گرچه اکثر اوقات اظهار میگردید که اینه، اولین شهر دنیا کشف گردیده است! این معما بهیچ وجه حل نمیگردید. ناگهان در سال ۱۹۵۵ باستان شناس انگلیسی «باربرا کینیون Барбара Кеньон» اثرات شهر «اریحا» را کشف کرد. پس ببنیم که او چگونه شهری بوده است؟ در باره او در کتاب مقدس یوشع به کرات ذکر گردیده است. در این کتاب، این شهر را «شهر کف دستها» نامیده بود که در ساحل دریای «اریحا» موقعیت داشت. اسراییلیها تصمیم گیرفته بودند و ارادت داشتند که این شهر را تصرف کنند، در آغاز پیشاهنگان (کشافان) را برای کشفیات اعزام مینمودند. پادشاه «اریحا» متوجه شد که جاسوسان متخاصم داخل شهر شده اند، او فرمان داد که زنهای هرزه (زنهای فاسد) آماده شوند که تا افسران متخاصم در بالین آنان متوقف شوند و متعاقبآ آنها را دستگیر و جهت باز پرسی در نزد وی احضار کنند. نویسنده به نکته جالب اشاره کرده است که درین شهر به حقوق بشر احترام داشته است، پادشاه بدون علت وعذر معقول نمیتوانست، افسران پولس را در خانه زنان هرزه بفرستد و افسران متخاصم را زندانی و یا به دادگاه بکشاند. بعد از صدور فرمان پادشاه، جاسوسان از نزد هرزه زنها پا به فرار می نهادند. این زنان زمینه ای فرار جاسوسان را مهیا میساختند و آنها را توسط ریسمان از دیوارهای قلا (سنگر بندی) پایین میکردند و آنها به مدت سه شبانه روز در کوهها سر گردان میکشیدند و به نزد رهبر اسراییلیها «عیسی راهبه» بر میگشتند و اسرار شهر «اریحا» را به او گزارش میدادند.
متعاقبآ معمای افسرده و دلخراش آغاز مییابد. «عیسی ناوین» در باره خط دفاعی شهر «اریحا» معلومات حاصل نمود که این معلومات او را مجبور ساخت از حمله و یا کمین جلوگیری نماید و در عوض آن به ارکستر افزارهای موسیقی اسراییلی دستور داد که در اطراف شهر قدم بزنند و با صدای های بلند ترانه بخوانند و زمزمه کنند، در لوله ها طبل و ضربت بزنند. بعد از دور هفتم ناگهان دیوارهای «اریحا» به زمین نشست، به معنی واقعی کلمه به گرد و غبارمبدل گردید و از هم فروپاشید. بعد از فروپاشی دیوارها، قطعات اسراییلی بدون کدام ممانعت در شهر بی دفاع داخل شدند. شهر به خرابه مبدل گردید.

نخستین حفاریها شهر باستانی «اریحا» توسط «ک.بات سینگیر К. Ватцингер» در سالهای (۱۹۰۷-۱۹۰۸) آغاز یافت؛ اما نتاییج مهم و عمده در زمان حفاری «ژ.گارستینگ Дж. Гарстэнга» در سالهای (۱۹۳۰-۱۹۳۶) بدست آمد. در اثر این حفاریها شواهد قاطعی و نهایی کشف گردید که پیغام های کتاب «عیسی ناوین» را تصدیق میکند. در مقابل باستان شناسان شهر گمنامی قرار گیرفت که خرابه های آن در باره تاریخ این شهر بسیار واضح و روشن حکایت داشت. «اریحان»، قلعه تیپیک کنعانیان را در مساحت بزرگ معرفی میدارد. استحکامات شهر از دیوار دوقطاره تشکل یافته بود، از بیرون به ضخامت ۲ متر و از درون به ضخامت ۴ متر بود و بلندی دیوار در حدود ۱۰ ده متر بود؛ و بین آنها پاساژ (گذر) با ضخامت ۵ متر قرار داشت و این گذر با خانه های رهاییشی وصل میگردید که در جمله آنها خانه پاپ نیز بود. قسمت بیرونی دیوارهای شهرستان تخریب شده بود که واقعآ شگفت انگیز بوده، این برخلاف هرنوع عقل سلیم است، اما این فقط همینطور بوده، دیوار شهرستان تا به تهداب فرو پاشیده بود، برای مهاجمین راه را در شهر باز کرده بود. در جریان حفاریهای بعدی، اثرات حریق های هولناک کشف گردیده است که شهر قتل عام شده است. کوههای عظیم خاکستر و ذغال چوب توسط باستان شناسان شناسایی گردیده اند. از بسیار سابق مروج بود که اشیای قیمتی و آذوقه از شهر تسخیر شده جمع آوری میگردید، شهر بعد از ویرانی مورد تلاشی قرار میگرفت. بر علاوه ازآن، باستان شناسان انبارها و ذخاییر پراز گندم، عدس، خرما و دیگر ذخایر اشیاء و لوازمات را کشف کردند که قدمت آنها دلالت بر این میکند که این شهر در حدود ۱۴۰۰ قبل سال قبل از تولد عضرت عیسی (ع) تخریب گردیده است و تحقیقات چندی قبل «داکتر ب.بودا» بطور مکمل این تاریخ را تصدیق نمود؛ و همچنان ثابت گردید که حمله شهر در موسم بهار بوقوع پیوسته است که کوزههای پراز گندم در مورد گواهی داده است.
«عیسی ناوین Иисус Навин» بالای شهر فقیر و بیچاره ای «اریحان» چنان غضب داشت، هرکسی که میخواست این شهر را استقرار و احیا کند، مورد تنفر او قرار میگیرفت. چرا چنین واقع گردید؟ تصور در دسترس نیست و تورات نیز در مورد سکوت اختیارنموده است. راستی، بعد از قرنها، قسمیکه تورات تصدیق مینماید، «اریحان» استقرار یافت، اما او استقلالیت نداشت؛ اما حالا صحبت در مورد «اریحان» اولی است، «اریحان» افسانوی که دیوار های او بوسیله صدای لوله و دهل قطعات «عیسی ناوین» فرو پاشید. باستان شناسان انگلیسی در سال ۱۹۵۵ او را حفاری نمود.
بهمان مقیاسیکه باستان سناسان در لایه های فرهنگی شهر «اریحان» دقت ورزیده بودند، آشکار گردید که آنها حد اقل هشت هزار سال در عمق داخل شده اند. آنها کشف کردند که قدمت «اریحان» نسبت به شهرهای مصر و بین النهرین بمراتب بیشتر است. علما قبل ازین حفاری تصور مینمودند که انسانها هنوز هم در کلبه ها و dugouts و یا درمغاره زندگی میکنند و آنها در مورد اعمار چنین شهری با دیوار سنگی محصور شده، هیچگونه تصوری در سر نداشتند.
در شهراریحان، قدیمیترین لایه های دیوارهای ضخیم و حتی قلعه های برجدار عظیم کشف گردید و مساحت شهر «اریحان» ده هکتار زمین را دربر میگیرفت که یک مساحت نهایت سفت بود، اما پنجهزار انسان در امنیت و صلح حیات بسر میبردند. باساس ستندردهای کنونی شهر و به اساس ستندردهای آن دوران صرف یک غول (موحش) بود. در ضمن خانه ها درون شهر با سنگهایی محصور گریدیده بودند که توسط خانواده ها عمران شده بودند. در مرکز شهر، خانه های فراوان وجود داشتند که درین خانه ها، رهبران و کاهنان بودوباش میکردند.
قدمت «اریحا» که بوسیله ای میتود اندازه گیری عمر مواد (مصالح) تصدیق و تایید شد وقدمت که مشکل بود به او باور نمود و عده ای کثیری هم به آن باور ننمودند. اگر «اریحان» وجود داشت، علما او را مورد برسی ومطالعه قرار دادند. پس به احتمال زیاد او یگانه و خاص نبود.
ادامه دارد…
منابع:

– درس کامل
آ.آ.گوریلوف
مطالعات فرهنگی (کلتورولوژی): پرسش وپاسخ
در طول سه روز
اگر می خواهید به وقت صرفه جویی نمایید، این کتاب برای شما مناسب است
صفحات: ۲۹،۳۰
– (اثر ل. میم فورد- «کره خاکی، خانه ما») صفحات (۱۶۸-۱۶۹)
– اثر ل. میم فورد- «کره خاکی، خانه ما») همان صفحه-۱۶۹
– شگلگیری فرهنگ قسمت ۱ نوشته صاحب این قلم
Матюшин Г. Н. Археологический словарь. – М.: Просвещение: АО “Учеб – лит. « ۱۹۹۶. -۳۰۴ с.: ил. ISBN 5-09-004958-0.
– لغاتنامهء باستان شناسی. مئولف گ. ن. ماتیوشین. سال ۱۹۹۶ ص. ۳۰۴
САМЫЙ ПЕРВЫЙ ГОРОД Иерихон и Чатал-Гуюк-
http://www.istorya.ru/book /kb/04.php
Анна Ермановская. ۵۰ знаменитых загадок древнего мира-
– کتاب درسی پوهنتون دولتی مسکوبنام م. ف. لوموسوف. فاکولته تاریخ. شعبه «باستان شناسی»سال ۲۰۱۱
МОСКОВСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ
имени М. В. ЛОМОНОСОВА
ИСТОРИЧЕСКИЙ ФАКУЛЬТЕТ
АРХЕОЛОГИЯ
на историческом факультете
программы учебных курсов
Под редакцией
академика РАН, проф. В. Л. Янина и доц. А. Р. Канторовича
Допущено УМО по классическому университетскому
образованию в качестве учебного пособия
для студентов высших учебных заведений, обучающихся
по направлению подготовки ВПО ۰۳۰۶۰۰ ≪История≫ ۲۰۱۱Москва
مورخ
۱۵-۰۸-۲۰۱۳