یعقوب یسنا
طبق لایحه ی وزارت تحصیلات عالی، که بعد از دوره ی موقت در دوره ی وزارت محمد اعظم دادفر، تنظیم شده است؛ بایستی همه ی دانشگاه ها و موسسات تحصیلات عالی در کشور، سیستم کریدیت را به عنوان سیستم تحصیلی، تطبیق کنند تا سیستم تحصیلات عالی کشور با معیارهای جهانی همخوانی پیدا کند.
اما این سیستم، حتا در نزدیک ترین دانشگاه با وزارت تحصیلات عالی یعنی دانشگاه کابل که بنام دانشگاه مرکز و دانشگاه مادر یاد می شود، متاسفانه تطبیق و عملی نشده است. سیستم سالیانه که یک سیستم سنتی و کهنه است هنوز سیستم تحصیلی قابل اجرا در دانشگاه کابل و در دانشگاه های دولتی دیگر، می باشد.
سیستم سالیانه، در کشورهای دیگر از معیار تحصیلی حذف شده زیرا استفاده از امکانات روش ها و میتودهای درسی معاصر در این سیستم، نمی تواند عملی شود؛ زیرا این سیستم یک سیستم متمرکز و استاد محور است نه دانشجو محور. بنابر این، تدریس فعال در این سیستم ناممکن است.
برای همین متمرکز بودن و استاد محوری، این سیستم در جهان از کار افتاده است و به جای آن، سیستم کریدیت وضع شده است با کارآیی همگام با تکنالوژی و روش های تدریس معاصر و فعال.
سیستم کریدیت، امکانات و سهولت های بیشتر درسی را در اختیار دانشجو قرار می دهد و دانشجو با استفاده از این سهولت و امکانات می تواند، خودش به فعالیت پرداخته و در پروسه ی فراگیری و یادگیری، شرکت کند.
در سیستم کریدیت، در صورتی که دانشجو در مضمونی ناکام می-ماند، تنها همین مضمون را دوباره می خواند نه همه ی مضمون-های یک سمستر را؛ در حالی که در سیستم سالیانه، اگر دانشجو در یک مضمون ناکام می ماند بایستی تمام مضمون های یک سمستر را دوباره بخواند و یک سال تحصیلی عقب بماند.
سیستم کریدیت برای این مشکل، راه حل عقلانی را ارایه داده است تا دانشجو یک سال تحصیلی عقب نماند، سال تحصیلی اش ارتقا یابد؛ فقط از همان مضمونی که ناکام مانده، همان مضمون را دوباره بخواند نه مضمون های دیگر را.
این خیلی غیر عقلانی و به دور از انصاف است که یک دانشجو، در یک سمستر، از مضمون های دیگر نمره ی خوب بگیرد و کامیاب باشد، به دلیلی نتواند در یک مضمون، نمره ی کامیابی بگیرد؛ مکلف بر این شود تا مضمون های را که نمره ی کامیابی هم گرفته، دوباره بخواند.
بدبختانه در سیستم تحصیلی افغانستان با زندگی یک دانشجو، برای ناکام ماندن در یک مضمون، بازی می شود. دانشجو، ناگزیر است که یک سال عمرش را برای ناکام ماندن یک مضمون، بیکار در خانه سپری کند تا سال بعد دوباره در همان صنف قبلی شرکت کند و همه مضمون ها را دوباره بخواند.
این نوشته، یک کار پژوهشی نیست تا سیستم سالیانه و کریدیت را به مقایسه بگیرد؛ زیرا در جهان ناکارآمدی سیستم سالیانه و کارآمدی سیستم کریدیت واضح شده است؛ برای همین ناکارآمدی و غیر عقلانی بودن سیستم سالیانه، این سیستم به دور انداخته شده است و روش های آن اشتباه دانسته شده که به ضرر توسعه ی نظام تحصیلی، نظام اقتصادی و زندگی شخصی یک دانشجو می باشد.
قصد از این نوشته، این است که چرا لایحه ها و قانون هایی که از طرف این حکومت وضع شده است، تطبیق و عملی نمی شود! دانشگاه ها، باید محلی باشد اکادمیک و علمی که چندان مانع و مشکلی برای تطبیق یک لایحه، آنهم یک لایحه ی معیاری و علمی، وجود نداشته باشد؛ پس در تطبیق نشدن و عملی نشدن سیستم کریدیت، چی مشکلی وجود دارد: وزارت تحصیلات عالی اراده نمی کند یا دانشگاه ها در برابر اراده ی وزارت تحصیلات عالی ایستادگی می کنند تا سیستم کریدیت تطبیق نشود!
آسیب سیستم سالیانه برای دانشجویان، خیلی زیاد است؛ فکر کنید که سالانه تا چندین هزار دانشجو، ناکام می مانند، یک سال را بیکار در خانه سپری می کنند و سال دیگه، دوباره همان صنف را می خوانند؛ این آسیب نه تنها به دانشجو بلکه به نظام اقتصادی کشور، وارد است. در حالی که سیستم کریدیت، راه حل مناسب را برای این آسیب ارایه کرده است؛ اما کسی نیست که از این راه حل، استفاده کند.
سیستم سالیانه، یک سیستم فساد زا است که به استادان، مدیران تدریسی و به کل کارمندان وزارت تحصیلات عالی این امکان را فراهم می کند تا با استفاده از ناگزیری ها و آسیب-های دانشجویان، از آنها استفاده سو، بکنند.
من، در هر سمستر، شاهد این بوده ام که با استفاده از سیستم سالیانه، استادان و کارمندان تدریسی دانشگاه ها، از عقده-های شخصی شان، یا استفاده های سو، برای آسیب رساندن به دانشجویان، استفاده کرده اند.
شاید، زمینه های سو استفاده در این سیستم باعث شده است که این سیستم همچنان در دانشگاه کابل و دانشگاه های دیگر، باقی بماند. علاوه از سو استفاده های ممکن؛ این سیستم به استادانی که درس داده نمی تواند و از دانش و تخصص کافی در ارایه ی تدریس برخوردار نیستند، این امکان را فراهم می کند تا از طریق های غیر علمی بر دانشجو فشار بیاورد تا دانشجو حضور این چنین استادن را تحمل کنند در غیر آن دانشجو متضرر خواهد شد.
در صورتی که سیستم کریدیت باشد؛ برای تدریس یک مضمون، همزمان چند استاد وجود دارد؛ بنابر این، دانشجو می تواند که مضمون مورد نظر را در ساعت درسی استاد دلخواهش به پیش ببرد. این انتخاب دانشجو باعث می شود تا استادن به تخصص شان رسیدگی کنند و با آمادگی لازم به تدریس بپردازند؛ در غیر آن دانشجو برای تدریس استاد ثبت نام نخواهد کرد و استاد کرسی استادی اش را از دست می دهد.
در حالی که در سیستم سالیانه، برای هر مضمون فقط یک استاد است و دانشجو هیچ گونه انتخابی برای انتخاب استاد در اختیار ندارد؛ در هر صورتی همین یک استاد است که مضمون را درس می دهد؛ دانشجو می خواند دلش نمی خواهد دلش؛ اگه نخواست بخواند ناگزیر به ترک دانشگاه و درس می شود. این گونه برخورد با تدریس و دانشجو زمینه ای هر گونه رشد و توسعه را هم از استاد و هم از دانشجو می گیرد؛ استاد با اقتداری که سیستم در اختیارش گذاشته نمی خواهد به دانش اش رسیدگی کند و دانشجو با محدودیتی که برایش در نظر گرفته شده است، نمی-تواند به صورت فعال وارد عرصه دانشجویی و فراگیری شود؛ در صورتی که برای بهتر شدن تدریس تشبث کند از طرف استاد تهدید و از طرف اداره ی استاد محور، اخراج خواهد شد؛ چون سیستم در هر صورت به حمایت استاد تنظیم شده است.
بنابر این، از وزارت تحصیلات عالی توقع می شود تا لایحه ای را که چند سال قبل تصویب کرده است، عملی کند تا زمینه ی فساد در دانشگا ه های کشور، گرفته شده، و سیستم تحصیلی معاصر و شناخته شده ی جهانی که سیستم کریدت است عملی شود.