علی اکبر شریفی(رهگذر)
روح الله نیکپا اولین مدال آور کشوردر المپیک ۲۰۰۸ بیجینگ، پایتخت چین، این بار در المپیک ۲۰۱۲ لندن در وزن ۶۸ – کیلو گرم با وجود یک شروع خوب و کسب مدال برنز، متأسفانه نتوانست به نتایجی که از ایشان در این بازیها انتظار می رفت، دست یابد. او به تاریخ ۹ اگست برابر با پنجشنبه ۱۹/۵/۱۳۹۱ش. در اولین پیکار خود در برابر میشل لونیوسکی حریفی از کشور پولند(لهستان) بسیار خوش درخشید و این بازی را با نتیجه ی چشمگیری ۱۲-۵ به نفع خود به پایان رساند.
نیکپا همچنین در دومین رقابت خود در برابر محمد باقری معتمد حریفی از ایران نیز خوب بازی کرد؛ او در وقت اصلی با معتمد به تساوی رسید، اما متأسفانه گویا در وقت اضافه تقدیر و شانس امتیاز پیروزی را به حریف نیکپا واگذار کرد.
پس از آنکه باقری معتمد برنده ی این دیدار اعلام شد، نیکپا نتوانست با رقبای اصلی پیکارها بر سر مدال طلا و نقره مبارزه کند. اما او پس از شکست غیر منتظره در برابر حریف ایرانی شایستگی ها و توانمندیهایش را در کسب مدال برنز در میان رقبای بازمانده از فینال بار دیگر به نمایش گذاشت و با بازیهای بسیار شکوهمند و پر امتیاز خود حماسه و افتخار دیگر آفرید.
او پس از باقری معتمد با «بوی دیوید» از آفریقای مرکزی مقابل هم قرار گرفت که الحمد لله توانست با امتیاز بسیار عالی(۲-۱۴) او را شکست دهد. این در حالی بود که باقری معتمد در رقابت با این پیکارجوی آفریقایی تنها با امتیاز (۲-۷) به سختی توانست بر او غلبه کند. نیکپا همچنین در آخرین بازی خود در مقابل «استامپر مارتین» انگلیسی مواجه شد که او را هم با نتیجه‌ی (۵-۳) درهم شکست و با افتخار تمام مدال برنز المپیک ۲۰۱۲ لندن را نیز به گردن آویخت؛ هرچند که او با شایستگیهایی که از خود نشان داد، شایسته‌ی مدال طلا بود.
حال باید پرسید که:
۱-چرا نیکپا در برابر حریف ایرانی متوقف شد؟
۲-آیا نیکپا شایسته ی پیروزی در این بازی نبود؟
۳-آیا او در برابر حریف ایرانی ضعیف و کم روحیه در میدان مبارزه حضور یافت و این علت شکست او بود؟
۴-یا اینکه نیکپا از نظر فنی و مهارتی در سطح باقری معتمد نبود؟
۵-آیا داوریها در دیدار نیکپا و معتمد منصفانه و بی طرفانه صورت گرفته است؟
۶- چه عواملی در پیروزی یک ورزشکار نقش تعیین کننده دارد؟
نگارنده، در ادامه تلاش کرده تا با بررسی عوامل و دلایل چندی به این پرسشها در چند بخش جداگانه پاسخ قانع کننده ای ارائه دهد:
عوامل و دلایل شایستگی روح الله نیکپا در کسب مدال زرین
۱-سابقه و تجربه؛ روح الله نیکپا در ورزش رزمی تکواندو سابقه ی خوبی دارد. او با تکیه به همین سابقه و تجربه رزمی خود بود که توانست در المپیک ۲۰۰۸ بیجینگ پایتخت چین اولین مدال المپیکی تاریخ کشور را به ارمغان آورد. شایسته است که در اینجا نگاهی به کارنامه ی ورزشی روح الله نیکپا که گویای تجربه و سابقه ی پیکارهای او در عرصه ی تکواندو است، بیندازیم.
کارنامه ی روح الله نیکپا
نیکپا متولد ۱۳۶۶ش؛ از ده سالگی تکواندو را زیر نظر استاد همایون رضایی شروع کرد و سپس در باشگاه قلعه ی وزیر آباد در کابل نزد خیرالدین عالمیار ادامه داد.
– عضو تیم پناهندگان افغانستانی در ایران.
– عضویت در تیم ملی تکواندوی افغانستان بعد از ۱۳۸۳ش.
– طلا از تورنمنت ایران.
– برنز مسابقات آزاد کره با شکست حریفانی از کویت، بلژیک و ژاپن.
– طلای کاپ سریلانکا.
– نقره از مسابقات قهرمانی آسیا در ویتنام. وی در این مسابقات با شکست حریفانی از پاکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و تایلند، سهمیه ی المپیک ۲۰۰۸ پکن را نیز بدست آورد.
– برنز المپیک ۲۰۰۸ پکن؛ اولین مدال تاریخ ورزش افغانستان، در وزن ۵۸ کیلوگرم. او در کسب اولین مدال المپیک افغانستان حریفانی از آلمان، انگلیس و اسپانیا را از سر راه خود برداشت. نام آورترین حریف او در المپیک پکن خوان آنتونیو راموس اسپانیایی ۳۲ساله بود که سابقه ی دو بار قهرمانی اولی در هنگ کنگ(۱۹۹۷م) و دومی در چین (۲۰۰۷م) را داشت.
– برنز رقابتهای جهانی تکواندو در کره جنوبی.
– برنز المپیک ۲۰۱۲لندن.
۲-شایستگی فنی و مهارت:
حد اقل در این رقابت همه بینندگان به وضوح دیدند که نیکپا از نظر فنی و مهارتی در برابر حریف خود خوب ظاهر شد؛
یکی اینکه: نیکپا در مسابقه اول خود میشل لونیوسکی را مورد هجوم قرار داد و ضربات فراوانی را بر او وارد کرد و نتایج فوق العاده درخشانی (۱۲-۵) را کسب کرده بود. این در حالی بود که لونیوسکی در پیکارهای انتخابی المپیک اروپا مدال نقره را کسب کرده بود و رقیب با نام و نشانی به حساب می آمد.
دوم: نیکپا در وقت اصلی هرگز به باقری معتمد اجازه کسب امتیاز پیروزی را نداد و بازی را به راند چهارم (وقت اضافه) کشاند.
سوم: نیکپا یک باره ضربه ی سه امتیازی خود را به حریف وارد کرد که شگفتی همگان را برانگیخت.
چهارم: دلیل مهارت و تکنیک نیکپا و ضعف و کاستی باقری معتمد در بازی همان دو هشداری بود که داوران به حریف نیکپا داده بودند.
پنجم: مقایسه ی اختلاف فاحش در نتیجه و امتیازات بازیهای اول نیکپا و باقری معتمد است که نیکپا حریف را (۱۲-۵) از میدان بیرون کرد، در حالی که باقری معتمد بر حریف گمنام خود به نام دیوید بوی از آفریقای مرکزی با امتیاز اندکی (۷-۳) به برتری رسیده بود.
ششم: اعتراف خود ایرانیان است: یک هفته نامه ورزشی «ایران» که توسط ایرانیهای مهاجر در استرالیا منتشر می شود، روح الله نیکپا را رقیب سرسخت باقری معتمد خوانده و گفته است با وجود اینکه معتمد در راند دوم ۲-۰ از حریفش جلو بود، ناگهان اسیر «فن بالا»ی نیکپا رقیب سرسخت خود شد. این رقابت به قدری دشوار بود که به راند چهارم کشیده شد و در نهایت معتمد با کسب یک امتیاز توانست بر نیکپا غلبه کند.
از سوی دیگر بسیاری از منابع خبری ایرانیان از جمله خبرگزاری فارسی المپیک ۲۰۱۲ لندن راه اندازی شده از سوی ایرانیان، درباره ویژگیهای فنی نیکپا چنین گزارش داد:
«خصوصیات فنی: تجربه ی حضور در المپیک و کسب مدال در آن را دارد، پس به خود باوری و اعتماد به نفس کامل رسیده است. فیزیکی: تقریباً مشابهت با مبارزان ایرانی دارد. با روحیه است و هیچ وقت از پیش باخته نیست. تا آخرین لحظه می جنگد و سعی می کند خودش را «ثابت» کند. مبارزی است که از هر دو پایش خوب استفاده می کند و بی تردید در لندن به دنبال حداقل تکرار برنزش در المپیک قبلی است.»
۳-امید و روحیه:
در سراسر این بازی روح الله نیکپا روحیه قوی و مثال زدنی و اعتماد به نفس بالای خود را حفظ کرده بود که عامل مهم موفقیت در پیکارهاست. در حالی که باقری معتمد کاملا روحیه خود را باخته بود و دچار اضطراب شدیدی شده بود. این آشفتگی روحی و درونی را می شد به وضوح در چهره نگران و مضطرب او دید. خوب است که در اینجا به دلایل اعتماد به نفس و روحیه عالی نیکپا و آشفتگی و خودباختگی باقری معتمد پرداخته شود:
الف) نیکپا در رویارویی های پیشین تقریبا شگردها و نقطه ضعفهای باقری معتمد را بدست آورده بود.
ب) نیکپا به توان و تکنیک خود کاملا اعتماد داشت و مطمئن بود که بر حریف ایرانی خود غلبه خواهد کرد.
ج) نیکپا پیش از رویارویی با باقری معتمد، حریف پولندی خود را با امتیاز بسیار بالا شکست داده بود و از نتایج رقابت باقری معتمد با دیوید بوی که امتیازات بسیار کمتری داشت، اطلاع یافته بود.
د) نیکپا توانسته بود با یک ضربه بر حریف سه امتیاز را یکجا بگیرد و بازی را در وقت اصلی به تساوی کشاند؛ در نتیجه، او در وقت اضافه نیز با همان روحیه اولیه ی خود ثابت بود.
هـ) باقری معتمد تحت تأثیر تکنیکهای نیکپا قرار گرفته بود و مهارت ضربه های با امتیاز بالا را در برابر نیکپا نداشت.
و) باقری معتمد از امتیازات بالای نیکپا در برابر حریف پولندی اش اطلاع داشت.
ز) باقری معتمد به دلیل بد بازی کردن دو هشدار از سوی داوران دریافت کرده بود.
ح)باقری معتمد در رقابت پیشین خود با نیکپا تجربه ی یک بازی سختی را داشت؛ باقری معتمد در بازیهای پیشین خود برابر نیکپا فقط با یک امتیاز به برتری رسیده بود. بنابراین باقری معتمد به خوبی دریافته بود که نیکپا به راحتی به حریف امتیاز نخواهد داد. به همین خاطر، باقری پس از شکست بوی دیوید اولین حریف خود در مصاحبه با خبرنگار خبرگزاری مهر ایران گفته بود: « در این مرحله باید با حریف افغانستانی مبارزه کنم که دارای رنکینگ دوم دنیاست و قطعا رقابت سختی پیش رو خواهم داشت»
ط) باقری معتمد کاملا روحیه خود را باخته بود؛ به همین خاطر با تمام توان تلاش کرد تا با بدبازی کردنها و عدم رعایت مقررات ورزشی هم که شده بر نیکپا غلبه کند. به همین دلیل بود که دو هشدار و اخطار از سوی داوران دریافت کرده بود. از آنجا که او به خوبی می دانست که با دریافت یک اخطار دیگر عملا نیکپا برنده میدان خواهد بود، کاملا دچار دستپاچگی شده بود. رضا مهماندوست سر مربی سابق تیم ملی تکواندوی ایران درباره ی ضعف روحیه ی باقری معتمد و توقع اندک او نسبت به نتایج رقابتها می گوید:
«او(باقری معتمد) وقتی که داوران در راند طلایی به عنوان فرد پیروز دستش را بالا بردند به هوا پرید و این نشان می دهد که به همان مدال راضی بود، حتی معتقدم او به مدال برنز هم راضی بود.»
۴-نظرسنجی ها:
با نظرسنجیهای عمومی و تحلیل های کارشناسانه ای که در برخی از سایتها و وبلاگها درباره سنجش و ارزیابی تواناییها و شرایط نیکپا شده بود، میزان احتمال موفقیت او در کسب مدال طلا بسیار بالا بود.
از آنچه که تا اینجا مورد بررسی قرار گرفت، به روشنی می توان نتیجه گرفت که نیکپا سه فاکتور مهم موفقیت: «روحیه وامید»، «مهارت برجسته» و «تجربه» را با خود داشت. پس چرا نیکپا با از دست دادن تنها یک امتیاز نتیجه را به باقری معتمد واگذار کرد؟
با تکیه به آنچه که تا اینجا مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت، انتظار می رود که پرسش فوق پاسخ مناسب خود را یافته باشد. پس تنها یک چیز باقری معتمد را به برتری رساند:
شانس، نه تکنیک، امید و توانمندیهای او. با این وجود، این بدان معنا نیست که باقری معتمد فاقد لیاقت و توانایی و مهارت است. تحلیل و بررسی این مقاله، متکی به چشم دیدهای مستقیم از پخش زنده بازیها و همچنین قراین، شواهد، دلایل پیرامونی و اظهارات برخی از کارشناسان و تحلیل گران در این بازیها است. آنچه که نیکپا و باقری معتمد، در این بازیها چه در رویارویی با یکدیگر و چه در رقابت با حریفان از خود نشان دادند، بی هیچ تردیدی، شایستگی و جایگاه واقعی هریک را مشخص کرد.
در این رقابتها نیکپا بسیار خوب بازی کرد؛ امتیازات پرشماری از حریفان گرفت و در مقابل امتیازات اندکی به آنها داد و با «خوب بازی کردن» های خود هیچ اخطاری دریافت نکرد. به هرحال، باقری معتمد در این بازی به محض رویارویی با نیکپا به شدت تحت تأثیر او قرار گرفته بود و بدین سبب، تقریبا، همه ی «داشته» هایش را یکباره از دست داد. خلاصه آنکه، نیکپا در المپیک ۲۰۱۲ لندن شایسته ی مدال زرین بود نه برنز.
باقری پس از آنکه به کمک شانس خوبش بر نیکپا پیروز شد، به سختی و با اختلاف امتیاز اندکی توانست از سد حریفان بگذرد و به مدال نقره دست یابد. ولی اگر نیکپا از باقری معتمد عبور می کرد، موفقیتش در کسب مدال طلا قطعی بود؛ چون نیکپا پس از این بازی، با امتیازات سرسام آوری توانست همه ی حریفان را از سر راهش بردارد. به هرحال، نتیجه ی رویارویی نیکپا و باقری معتمد در این بازی بر خلاف انتظار همه اعم از پیکارجویان و هواداران آنها بود. در این قسمت جهت اطلاع بیشتر و داوری بهتر امتیازات نیکپا، باقری معتمد و حریفان این دو ارائه می شود:
چنان که مشاهده می شود، مجموع امتیازات روح الله نیکپا بیش از دو برابر امتیازات حریفان وی است، در حالی که محمد باقری معتمد توانسته فقط ۵ امتیاز بیشتر از مجموع امتیازات حریفانش کسب کند.
شانس و تقلب
پیرامون داوریها در این بازی نیز حرف هایی جدی وجود دارد که نشان از حق تلفی نسبت به تلاشها و شایستگیهای نیکپا به نفع حریف وی دارد. با استناد به برخی یادداشتها در فیس بوک و برخی اظهارات رسمی، داوریها در این بازی، عاری از تعصب نبوده است. سرور جوادی ژورنالیست و تحلیل گر مسایل اجتماعی و سیاسی در صفحه فیس بوک خود نوشت:
«امشب بیش از هر زمانی برای قربانی شدن عدالت گریستم؛ در لحظه ای که ضربات نیک پا معتمد ایرانی را به زمین می کوبید همه مطابق قانون تکواندو منتظر امتیازی برای نیک پا بودیم، ولی چهار بار این وضع تکرار شد اما هیچ امتیازی به نیک پا ندادند و حتی اعتراض افغانستان را هم نپذیرفتند، می دانید چرا؟ چون رییس فدراسیون تکواندوی آسیا که درعین حال معاون کمیته المپیک جهانی تکواندو هم است نماینده ایران است. او کار خود را در مقابل برازیل هم کرد. خبر گزاری ها گفتند که هم کرزی و هم احمدی نژاد این مسابقه را مشاهده می کرده و احمدی نژاد به کرزی گفته این بازی برنده نداشت. فقط شانس رفیق ایرانیها بود وکرزی نگفته که شانس را می سازند نه اینکه خود بیاید به سراغ کسی.»
این ادعا، تنها از سوی سرور جوادی مطرح نیست، بلکه می توان اظهارات آقای رضا مهماندوست سر مربی سابق تیم ملی تکواندوی ایران را مهر تأییدی بر این مطلب دانست. او طی نطق انتقادی از وضعیت کنونی تکواندوی ایران که در المپیک لندن ضعیف عمل کرده است گفت:
«به نظر من او (باقری معتمد) هم در این المپیک باخت، چرا که مقابل حریف برزیلی و حتی حریف افغانستانی اش به کمک داوران پیروز شد.»
حال اگر تقلب را به ضایع کردن حق کسی به سود کسی دیگر تعریف کنیم، در این صورت خواهیم دانست که فرقی نمی کند، مصادره نتایج بازی ها چه علنی و رسمی(ظاهرا قانونی) صورت بگیرد یا غیر علنی و غیر رسمی(تقلب به معنای خاص آن)؛ چون در هر دو فرض نتیجه یکی خواهد بود. دقیقا به همین دلیل بود که گروه همراه نیکپا در این دیدار یک بار لب به اعتراض گشودند، اما چندان جدی پی گیری نشد و امتیاز را به سود معتمد اعلام کردند. طبق برخی نظرها، داوران گفتند که تصویر محل مورد اعتراض ثبت دوربین ها نشده است. در صورت درستی این ادعا، جای بسی شگفتی خواهد بود که چرا دوربین پوشش دهنده ی این بازیها نتوانسته تصویر محل مورد اعتراض را ثبت کند؟!
سخن آخر
با وجود اینکه نه روح الله نیکپا و نه مردم کشورش از نتیجه ی این بازی راضی نیست، ولی از نوع و کیفیت این بازی، هم نیکپا راضی است و هم مردم افغانستان و هم هر داور و بیننده منصفی از این بابت رضایت خاطر دارند و تنها او را شایسته ی مدال طلای المپیک می دانستند. نیکپا جوانمردانه، شجاعانه و با رعایت قواعد و قوانین رزمی و قهرمانی به میدان رزم آمد، با حریفش به پیکار پرداخت و مبارزه ی دلنشینی را به نمایش گذاشت. اما حریف او با درماندگی تمام مجبور شد تا مقررات ورزشی و قواعد بازی را رها کند. او دقیقا به دلیل همین تخلفات بود که دو اخطار از سوی داوران دریافت کرد؛ اما سرانجام در وقت اضافه به کمک تقدیر و شانس به سختی توانست از نیکپا یک امتیاز جلو بیفتد.
به هر صورت، در ذهنیت باقری معتمد، عبور از نیکپا حکم عبور از هفت خوان شاهنامه فردوسی را داشت. با این برداشت به خوبی پی خواهیم برد که چرا در ثانیه های نخستین بعد از اتمام بازی، نیکپا و باقری معتمد هر دو نسبت به نتایج نهایی گیج مانده بودند: چون اولی به باخت باور نداشت و دومی به برد. معتمد پس از عبور از هفت خوان نیکپا به دشواری به نقره رسید، این خود نشان داد که او سزاوار طلا نبود. اما اگر شانس و تقدیر و ناداوریها جانب باقری معتمد را نگرفته بود، بی هیچ تردیدی اکنون نیکپا مدال زرین را به گردن آویخته بود.
نیکپا همچنان قهرمان است، سرش را غیورانه بالا نگاه داشته و در مقابل دید همگان راست قامت ایستاده است؛ چون شرمنده نیست؛ او حریفان زیادی را با امتیازات بسیار قابل توجهی کنار زد تا به دومین مدال المپیک دست یافت و بدین سان توانست بار دیگر شایستگی های خود را اثبات کند. شاید پیش ازاین، برخی اذهان خودباخته، نخستین موفقیت او در المپیک ۲۰۰۸ پکن را یک تصادف می پنداشت، ولی نیکپا با کسب دومین مدال المپیک خود، به چنین پندارهای بی بنیاد، مهر باطل زد.
موفقیت نیکپا در کسب دو مدال برای کشورش در دو بازی پیاپی المپیک، او را به نماد خودباوری، تندیس همبستگی و قهرمان ملی کشور تبدیل کرده است. آری، او دیگر تنها یک هزاره بهسودی نیست که محدود به قریه و شهر و قوم خود شود، بلکه یک چهره ی فراگیر ملی و متعلق به همه ی مردم سرزمین افغانستان است. بدین خاطر است که هر افغانستانی ای در داخل و خارج کشور از هر قوم و تبار و زبانی نسبت به او تعلق خاطر دارد.
هر وطنداری، نیکپا را می ستاید و هرگز افتخار آفرینی های او را در کسب اولین مدال المپیک تاریخ کشور و نیز کسب مدال این دور از بازیهای المپیک ۲۰۱۲ لندن را فراموش نخواهد کرد. او اولین، دومین و تا کنون آخرین مدال آور المپیک تاریخ افغانستان است. نیکپا قهرمانی که با تکیه بر شایستگی هایش تاریخ ساز شد و برای دومین بار توانست غرور، خودباوری، افتخار و شادمانی را برای ملت افغانستان به ارمغان آورد. به امید پیروزیها و افتخار آفرینی های آینده روح الله نیکپا.
پی نوشتها:
. رستم پور، مهدی، «مدال آوران ورزش افغانستان؛ روح الله نیکپا» در: http://www.bbc.co.uk/persian/sport/2012/07/120722_l2012_roholah_nikpa_taekwondo.shtml ؛ روزنامه ی جمهوری اسلامی، ۱۹/۵/ ۱۳۹۱
. مربیان کنونی نیکپا: محمد بشیر تره کی افغانستانی و مین سین هاک اهل کره جنوبی هستند.
. http://irannews.com.au/Detail.aspx?Sid=234606/sport/other-sports
. http://www.landan.ir/2891.html/ و همچنین در: http://www.varzesh3.com/news.
. http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1669628
. روزنامه ی جام جم: شنبه ۲۱ مرداد ۱۳۹۱، ص۱۸
. دیدار معتمد که با حریف بریزیلی اش به تساوی ۵-۵ به پایان رسیده بود، داوران این تساوی را به نفع باقری معتمد حساب کردند.
. http://www.london2012.com/taekwondo/schedule-and-results/day=9-august/index.html
. روزنامه ی جام جم: شنبه ۲۱ مرداد ۱۳۹۱، ص۱۸
. چشم دید نگارنده از پخش مستقیم این دیدار.