ذکیه یوسفی
به تاریخ چهارم مارچ همایش با شکوهی در “اسلو” بمناسبت تجلیل از هفده همین سالروز شهادت “رهبرشهید” استاد مزاری برگزار گردید.
دراین همایش که با عنوان ” شهید مزاری و توسعه سیاسی ـ فرهنگی” ترتیب یافته بود، صدها تن از خانمها و آقایان، دانشمندان، اساتید دانشگاه، دانشجویان، جوانان و شخصیت های علمی – فرهنگی، ادبی و فعالین سیاسی واجتماعی، منیژه باختری سفیر کبیر افغانستان در اسلو، مجددی وزیر مختار سفارت و عبد الله راوش، دپلمات ومسئول مالی و اداری سفارت افغانستان، مسولین انجمن ها و اتحادیه های فرهنگی فعال در ناروی وسوئد شرکت نموده بودند.
سالن همایش که با عکسها، پوسترها، وپلا کارتهایی با جملات بابه شهید تزیین گردیده بود نشان دهنده ترتیب، نظم، مدیریت وسختکوشی های شبانه روزی کلیه اعضای ستاد برگزاری سمینار، بویژه تلاشهای خستگی نا پذیر حاج عارف میرزایی و گروه تحت سر پرستی وی بود.
سمینار با تلاوت آیات الهی توسط قاری جوان و خوش صدا، جاوید ایوب آغاز گردید و با مجری گری بانو حمیده رضایی، مجری موفق ادامه یافت.
حمزه واعظی دبیر سمینار، به نمایندگی از ستاد برگزاری مراسم سالانه شهید مزاری و دبیرخانه با سخنان کوتاهی، سیمینار را افتتاح و از حضور سخنرانان و شرکت کنندگان سپاسگزاری نموده و به مهمانان خیر مقدم گفت.
استاد محمدجواد خاوری محقق، نویسنده، روزنامه نگار و مدیرمسئول فصلنامه “خط سوم” نخستین سخنرانی بود که با عنوان “تاریخ واقعی و تاریخ افسانه ای” صحبت کرد. خاوری با بیان این که وجه امتیاز هر قوم بر دیگر اقوام نوع نگاه آن قوم به خویشتن است، مهم ترین بخش از خویشتن یک قوم را تاریخ آن دانست. اوگفت یکی از دست آوردهای شهید مزاری برای قومش هزاره ها این است که بیشنن هزاره ها را به تاریخ شان تغییر داد.
خاوری در توضیح این مطلب گفت: نگاه هر قوم به تاریخش دو گونه است. نگاه فعال و نگاه غیر فعال. نگاه فعال یا خردگرایانه است یا آرمانگرایانه. از نگاه خرد گرایانه به فلسفه تاریخ تعبیر می شود. در این نگاه تاریخ آن گونه که بوده علت یابی می شود. عوامل و زمینه های وقوع حوادث مورد جستجو و بررسی قرار میگرد و در نهایت علت شکست ها و پیروزها شناخته می شود. فایده این نگاه این است که ما به چرایی وقوع حوادث تاریخی پی می بریم و با درس و عبرت گرفتن از آن عوامل از تکرار تاریخ جلوگیری می کنیم.
در نگاه آرامانگرایانه آنچه اتفاق افتاده اصالت ندارد، بلکه آنچه که باید اتفاق بیفتد مهم است. دلیلش هم این است که در واقعیت پیروزی و شکست توام است و این روح پیروزی خواه آدمی را ارضا نمی کند. به همین دلیل به آفرینش تاریخ آرمانی روی می آورند که در آن شکستی نباشد. از این نوع تاریخ به حماسه تعبیر می شود. حماسه حکایت پیروزی ها و برتری های یک قوم است.
اما رابطه غیر فعال با تاریخ این است که تاریخ به حال خودش رها می شود. این وضعیت وقتی برای قومی پیش می آید که شکست سختی خورده باشد و به یاس رسیده باشد. پیامد چنین وضعیتی، از دست دادن نقش خود و تقدیرگرایی است. قومی که به چنین وضعی رسیده باشد، رنج دوست و بی فرضیه می شود و چشمش به عوالم ابهام می ماند تا شاید منجی از غیب فرارسد.
هزاره ها تا پیش از مزاری در وضعیت اخیر قرار داشتند. مزاری نگاه قوم هزاره را به تاریخش فعال کرد. هم نگاه خردگرای او را و هم نگاه آرمانگرای او را. این همه مقاله و کتاب و سیمینار در مورد بررسی تاریخ و فرهنگ و اوضاع اجتماعی و شخص خود مزاری، نشان دید خردگرایانه به تاریخ است و تصویر حماسی از شهدا و مبارزات قومی در قالب شعر و ادبیات و دیگر هنرها، بیانگر دید آرمانگرایانه این قوم به تاریخ است.
سپس پیام استاد محمد کریم خلیلی معاون رئیس جمهور و رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان توسط جناب حاج علی میرزایی مشاور معاونیت ریس جمهور واز یاران رهبر شهید خطاب به شرکت کنندگان سمینار قرائت گردید.
معاون رییس جمهور در پیام خویش جایگاه و نقش شهید مزاری در توسعه سیاسی را تشریح نموده و تأکید کرده است که اندیشه های شهید مزاری، اهمیت و درک سیاسی را هم از نظرمحتوا و هم از نظر روش متحول نمود.
در پیام آمده است که استاد شهید از طراحان ومبتکران برقراری نظام سیاسی براساس مشارکت همه ی شهروندان و گره های ساکن در افغانستان بود.
منیژه باختری، نویسنده، منتقدادبی و سفرکبیرافغانستان در اسلو، مبانی توسعه سیاسی را در تطبیق با افغانستان مورد دقت قرار داد و تاکید نمود که شهید مزاری با نظریات سیاسی خود در غنامندی توسعه سیاسی و گفتمان عدالت، نقش مهمی ایفا کرده است.
وحیدالله سخی، دانش آموختۀ علوم سیاسی، نقش نهضت غرب کابل واندیشه های شهید مزاری را بعنوان یک الگوی عملی و جدی برای توسعه سیاسی درافغانستان با اهمیت خواند.
زوج موفق وهنرمندِ “گروه هنری منجی”، موسی خان وشبانه با سرود زیبا و صدای آسمانی خویش، محفل را با طراوت بهار وشکوه ایثار مزاری عطر آگین نمود.
سکینه باقری، باصدای حماسی اش مقاله پر شور ادبی در رسای بابه به خوانش گرفت که شور در دل و اشک در چشم حاضران جاری کرد.
بخش دوم برنامه، با مقاله جنرال فتیح ساعی از فدراسیون ترک تباران و از فعالین سیاسی ساکن ناروی آغاز گردید. ساعی، بابۀ شهید را علمدار حق خواهی و برابری درافغانستان قلمداد کرد که تاثیر افکار و گفتارش در تغییر سرنوشت ملیتهای محروم،آگاهی دهی به جوامع ستمدیده و نزدیکی و همدلی اقلیت های همسرنوشت، بویژه جامعه ازبک و هزاره نقش ماندگاری برجای گذاشته است.
بانو ذکیه یوسفی، با قطعه ادبی پر واژه و بیان پرطنین خود مزاری را شعر بلندی خواند که راز بیداری را بر دیوار سکوت ما آویخت.
مورخ نامور کشور،استاد محمد کاظم یزدانی با نگاهی به شخصیت اخلاقی، فرهنگی و سیاسی بابه، اورا پاکترین، شجاع ترین و اندیه ورز ترین شخصیت در بین علمای شیعه خواند و تاکید کرد که مزاری تنها رهبر هزاره ها نبود او با طرح عمیق ترین ارزشهای انسانی و ملی به صفت یک اندیشگر مهم ملی درصحنه حضور یافت؛ اما دریغ که زود از بین مار فت.
یزدانی با دقت یک تاریخ نگر تزبین، رنجهای مزاری را تنها عناد ورزی دشمنان سیاسی نمی داند؛ بلکه ازنظر او خصومت کور دوستان درونی و تلاش های براندازانۀ و نفاق افگنانه ای برخی کشورهای همسایه نیز روان او را سخت متاثرکرده بود.
وی تلاش های شهید مزاری درحوزه فرهنگی و مبارزۀ او با خرافات را نیز ازشجاعت های بی نظیر اخلاقی وی دانست که درمیان روحانیون شیعه نقش و اندیشه متقیانه و برجسته اورا نمایان می سازد.
حسین پویا، شاعر و نویسنده، با اشاره به تکرار تاریخ درافغانستان، پیشینه اجتماعی و سیاسی جامعه هزاره را به بخش تقسیم نمود. فاز نخست سرنوشت فاجعه نسبت به جامعه هزاره را کشتارجمعی دانسته و اما به نظرپویا، فاز دوم فاجعه با تحقیر و بردگی و نابودگی هویت هزاره ها همراه بود که خطرناکتر از فاز نخستین بود.
به گفتۀ او دراین فاز که دوصد سال طول کشید، هزاره ها درصحنه “کار” حضور فعال داشتند؛ ولی درصحنه “افکار” و ” اذهان اجتماعی” به کلی غایب بودند؛ ” هزاره موش خور” ” هزاره بارکش” صفتی بود که هویت هزاره ها را درادبیات اجتماعی کشور می نمایاند.
پویا با اشاره به تحولات سی سال اخیر گفت که سرنوشت هزاره ها تحول و تغییر تازه ای پیدا کرده و مزاری دراین “تغییر” یک ” شاه بیت” بود که فریاد زد هزاره بودن نباید جرم باشد.
او ادامه داد که هزاره ها در گذر ازدوره جنگ ” اولین ها” را تقدیم افغانستان نموده است، اولین ورزشکار با مدال المپیک، اولین داکتر فیزیک اتمی، اولین والی زن، اولین شهردار زن، اولین کاندید جایزه صلح نوبل را هزاره برای تاریخ افغانستان در این هفده سال تقدیم نموده است.
استاد عابد حیدری، استاد سابق رشته تاریخ در دانشگاه کابل، با اشاره به نقش شهید مزاری در طرح مشارکت سیاسی، تنوع قومی و خواسته های سیاسی را یک فرصت برای توسعه دانست.
وی با اشاره به دیدار نزدیک با شهید مزاری تاکید کرد که مزاری تنها برای هزاره ها حق نمی خواست، او به همه اقوام فکر می کرد وبرای تمام مردم افغانستن حق می خواست.
استاد حیدری با اشاره به یاوه گویی برخی ها که تهمت تجزیه طلبی و جنگ طلبی به شهید مزاری می زنند، تاکید نمود که مزاری نه تجزیه افغانستان را می خواست ونه جنگ بین اقوام را. واین جملات ماندگار مزاری بزرگ را نقل کرد که گفته است « ما عاشق چشم و ابروی کسی نیستیم هرکس حق ما را بدهد با آنها همکار هستیم». وی با اشاره به نقش شهید مزاری گفت: مزاری هویت جدیدی به جامعه هزاره بخشید.
بومانعلی قاسمی، نویسنده و فعال فرهنگی مقیم سوئد، هزاره ها و مشارکت سیاسی- فرهنگی را محور سخنان خود قرار داده و موقعیت تاریخی هزاره ها را به دو مرحله تقسیم نمود. مرحله نخست از ابتدای تاسیس افغانستان تا زمان رهبریت شهید مزاری و مرحلۀ پس از رهبری مزاری وبه تفصیل به شرح خصوصیات هر دوره پرداخت.
محمد الله ناقد، فعال سیاسی- فرهنگی و رئیس انجمن فرهنگی سراج با تاکید بر این که شهید مزاری اسوۀ تاریخ بود گفت که هر ملتی که اسوه نداشته باشد، ملتی مرده شمرده می شود.
ناقد با اشاره به ضرورت وحدت بین اقوام محروم، گفت: نسل هزاره، نسل تاجیک، نسل ازبک نباید از سیاست گریزان باشد. وی اختلاف هزاره ها و تاجیک ها را اختلاف تاکتیکی دانست نه استراتژیک و بدینرو مشترکات و منافع این دو قوم را بسیار عمیق وگستت نا پذیر تعریف کرد.
داکتر محمد علی صادقی با هدیه شعری به روح بابه، به نسل جدید توصیه نمود که با توسل به راه و آرمان مزاری، مکتب مقاومت را فراموش نکنند.
در خستگی طولانی شدن برنامه، بازهم سرود سرور آور و روح بخش بانو شبانه و موسی خان زینت بخش پایانی محفل گردید.
انجنیر عارف ظفیر، باسپاسگزاری از شرکت کنندگان، سمینار را رسماً پایان داد.
انجنیر حاجی امان جویا با دعای اختتامیه، هفده همین همایش سالگرد شهادت بابه مزاری را روح معنویت و صمیمت بخشید.
